CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA DOTYCZĄCE LORNETEK

Powiększenie to stosunek rozmiaru obiektu widzianego gołym okiem do rozmiaru tego samego obiektu obserwowanego przez lornetkę. Jeśli powiększenie lornetki opisano na przykład jako 10x, obiekt zostanie powiększony 10-krotnie. Inaczej mówiąc, obiekt oddalony o 100 metrów oglądany przez lornetkę będzie wyglądał tak, jakby znajdował się zaledwie 10 metrów od oglądającego.

Teleobiektyw z ogniskową 1000 mm w aparacie zapewnia pięciokrotnie większe powiększenie niż obiektyw z ogniskową 200 mm. To samo dotyczy lornetek. Modele zapewniające 20-krotne powiększenie sprawiają, że obiekt wydaje się pięć razy większy niż w przypadku używania lornetek z 4-krotnym powiększeniem. Jedyna różnica polega na tym, że teleobiektyw musi być dość szeroki, aby powiększyć obraz dla szerokiej przysłony aparatu, a lornetka powiększa obraz jedynie dla stosunkowo mniejszej tęczówki ludzkiego oka. Przykład: załóżmy, że mamy lornetkę zapewniającą 12-krotne powiększenie. Aby uzyskać tak samo powiększony obraz za pomocą lustrzanki z matrycą pełnoklatkową (35 mm), należałoby użyć teleobiektywu o ogniskowej 700–800 mm. Różne rodzaje lornetek: lornetki pryzmatyczne i lornetki proste.

To, jak wyraźnie widać szczegóły za pomocą danej lornetki, określane jest jako jej rozdzielczość. Ze względu na to, że powierzchnia czopków w ludzkiej siatkówce jest dość niewielka, nie sposób wyćwiczyć oka tak, by zapewniało wyższą rozdzielczość. Jedynym sposobem na zwiększenie rozdzielczości jest obserwowanie obiektów za pomocą dobrej lornetki. Użycie lornetki z 10-krotnym powiększeniem zapewnia rozdzielczość o 10 razy większą od standardowej.

Nie wszystkie lornetki zapewniają współczynnik powiększenia i rozdzielczość zgodne ze wskazanymi na nich parametrami. Zbyt duża aberracja spowoduje zmniejszenie rozdzielczości. Niezależnie od stopnia zaawansowania lornetki rozdzielczość będzie też mniejsza w przypadku występowania drgań podczas obserwacji. Im wyższy jest współczynnik powiększenia, tym bardziej drgania rąk będą wpływały na jakość obrazu. Lornetki z co najmniej 10-krotnym powiększeniem zazwyczaj nie powinny być trzymane w rękach podczas oglądania. Aby wyeliminować ten problem, firma Canon zastosowała w swoich lornetkach te same, wyjątkowo zaawansowane technologie, które opracowała wcześniej z myślą o obiektywach aparatów. Zastosowanie soczewki Doublet Field Flattener, soczewki o bardzo niskiej dyspersji oraz soczewek asferycznych umożliwia osiągnięcie doskonałej rozdzielczości, a oryginalna technologia stabilizacji obrazu (znana z serii IS) pozwala w znacznym stopniu skorygować efekt drgań. To dzięki tym technologiom lornetki firmy Canon pozwalają wyraźnie dostrzec każdy, nawet najmniejszy szczegół.

Każdy model lornetki ma inną strukturę optyczną, dlatego nawet w przypadku produktów o tym samym współczynniku powiększenia szerokość widocznego obrazu może się różnić. Szerokość obrazu, jaki widać przez lornetkę, określana jest mianem pola widzenia. Obserwując ptaki w dużym lesie, warto wybrać szersze pole widzenia.

• Rzeczywiste pole widzenia

Jest to obraz widoczny przez lornetkę, który jest mierzony od środka obiektywu i wyrażany w stopniach (kąt). Im mniejsze powiększenie zapewnia dana lornetka, tym szersze jest pole widzenia, a im większe jest powiększenie, tym pole widzenia jest węższe. Z tego względu ciężko jest porównywać rzeczywiste pole widzenia dwóch lornetek o różnych współczynnikach powiększenia.

• Pozorne pole widzenia

Wartość ta jest ustalana w oparciu o obliczenia uwzględnione w ramach normy ISO 14132-1:2002 i odnosi się do pola widzenia, które będzie widoczne podczas patrzenia przez lornetkę. Pozorne pole widzenia jest porównywalne nawet w przypadku lornetek o różnym stopniu powiększenia. Jeśli pozorne pole widzenia jest większe niż 60°, zasadniczo uważane jest za szerokie pole widzenia.

Jasność obrazu zależy od modelu lornetki. Jasność obrazu różni się w zależności od ceny i rozmiaru lornetki. Dostępnych jest wiele ustawień jasności, w zależności od potrzeb.

• Źrenica wyjściowa

Jasny punkt widoczny, gdy układ okularu ustawiony jest w odległości około 25 cm od oczu, nazywany jest źrenicą wyjściową. Jego średnica, wyrażona w milimetrach, określana jest mianem przysłony źrenicy. Im większa jest źrenica wyjściowa, tym jaśniejszy jest obraz w lornetce. Jasność jest wyrażona jako wartość przysłony źrenicy wyjściowej podniesiona do kwadratu.

Ludzkie źrenice mierzą maksymalnie 2–3 mm, gdy jest jasno, a źrenice wyjściowe w lornetkach powinny mieć około 3 mm. W ciemności nasze źrenice zwiększają się do około 7 mm, dlatego w nocy najlepiej sprawdziłaby się lornetka z dużą źrenicą wyjściową. Niestety tego typu lornetki zazwyczaj są duże i ciężkie.

• Dostępna przysłona obiektywu

Średnica obiektywu, przez który przechodzi światło, nazywana jest dostępną przysłoną obiektywu. Przy takim samym powiększeniu – im większa jest dostępna przysłona obiektywu, tym jaśniejszy jest obraz oglądany przez lornetkę. Efekt jest taki sam jak w przypadku używania teleobiektywu z bardzo dużą średnicą. Zależność między tymi trzema parametrami jest wyrażona następującym wzorem:

przysłona źrenicy wyjściowej = dostępna przysłona obiektywu / powiększenie.

Idealny produkt pozwala zapomnieć, że obserwujemy coś przez lornetkę. W przypadku zakupu lornetki charakteryzującej się szerokim polem widzenia i znakomitą jakością obrazu (na tyle dobrą, że obraz nie różni się od tego, który obserwujemy gołym okiem) użytkownik będzie mógł wygodnie korzystać z urządzenia przez wiele godzin. Niektórzy wychodzą z błędnego założenia, że ponieważ skupiają się na środkowej części obiektywu, nie ma większego znaczenia, czy peryferyjne części obrazu będą wyraźnie widoczne czy nie. Zwykle siatkówka odbiera obrazy bez aberracji, dlatego gdy widzimy niewyraźne obrazy, nasz mózg stara się je ignorować. Jeśli przez dłuższy czas będziemy świadomie starać się ignorować rozmazane obrazy, możemy łatwo się zmęczyć lub nawet źle poczuć. Bardzo ciężko jest ocenić jakość obrazu tylko na podstawie danych technicznych. Prostszym i bardziej skutecznym sposobem jest spojrzenie przez lornetkę. Kupując lornetkę, należy zwrócić uwagę na poniższe kwestie.

• Widzisz tylko jeden czy dwa obrazy?

Lornetka składa się z dwóch obiektywów ustawionych obok siebie. Czasem może się jednak zdarzyć, że obiektywy będą niewłaściwie ustawione, na przykład w wyniku nieskutecznego wyrównania w procesie produkcyjnym lub wstrząsów podczas transportu. W takim przypadku w lornetce będzie widać dwa obrazy. Nawet jeśli oddamy taką lornetkę do naprawy, obiektywy i tak mogą się przesuwać pod wpływem delikatnych wstrząsów. Lepiej unikać takich lornetek.

• Czy obraz jest wystarczająco wyraźny?
  

Zwróć uwagę na to, czy napisy na znaku lub cienkie gałęzie drzew są wyraźnie widoczne. Sprawdź też, czy światła i gwiazdy w nocy nie są rozmyte i czy kształty nie są zniekształcone. Ocena tego, jak wyraźny jest obraz, może być trudna, jeśli spogląda się na niego tylko przez jedną lornetkę. Najlepiej wypróbować kilka modeli. Łatwiej jest wtedy dostrzec różnice między nimi.

• Czy kolory wyglądają tak, jakby się zlewały? Jak wygląda kwestia przebarwień?
  

Patrząc na biały obiekt, można zauważyć, że pojawia się kolorowa obwódka. Zjawisko to nazywane jest aberracją chromatyczną i zazwyczaj powoduje pogorszenie jakości obrazu, a występuje najczęściej w przypadku lornetek z większą przysłoną i wyższym stopniem powiększenia. Ponadto ze względu na powłokę i różne typy soczewek używanych w lornetkach kolory mogą się zmieniać. Skieruj lornetkę na biały obiekt i sprawdź, do jakiego stopnia obraz jest biały. Aby zapobiec przebarwieniom, firma Canon zastosowała soczewki o bardzo niskiej dyspersji (w modelach 15X50 IS AW, 18X50 IS AW, 10x32 IS, 12x32 IS i 14x32 IS) używane w obiektywach serii EF, słynącej ze znakomitej technologii optycznej. Co więcej, dzięki powłokom Super Spectra obrazy są jasne i wyraźne.

• Czy cały obszar obrazu jest wyraźny?

W odpowiedzi na zainteresowanie klientów na rynku pojawia się coraz więcej lornetek z szerokim polem widzenia. Zdarza się jednak, że niektóre z tych lornetek wyposażono w opcję szerokiego pola widzenia niejako „na siłę”. W przypadku takich modeli jakość obrazu przy krawędzi obiektywu ulega pogorszeniu. Zazwyczaj jest to spowodowane zakrzywieniem pola. Skieruj lornetkę na ścianę. Skup uwagę na prostym obiekcie i sprawdź, czy obszar wokół niego jest wyraźnie widoczny. Jeśli zakrzywienie pola jest dość duże, krawędzie będą rozmyte. Lepiej nie kupować takich lornetek. Aby znacznie ograniczyć zakrzywienie pola, firma Canon używa soczewek spłaszczających i asferycznych. W przypadku lornetek firmy Canon obraz charakteryzuje się świetną jakością na całym obszarze.

• Czy obraz jest zniekształcony?

Gdy patrzymy przez lornetkę, czasami zdarza się, że prostopadłe linie okien budynków lub cegieł wydają się wykrzywione na krawędzi obiektywu. Zjawisko to określane jest mianem dystorsji. W przypadku dużej dystorsji cały obiekt będzie zniekształcony, a dodatkowo przy jakimkolwiek ruchu lornetki będzie wyglądał, jakby się rozlewał, przez co bardzo trudno będzie go zobaczyć. Aby zniwelować dystorsję, firma Canon korzysta z bardzo precyzyjnych soczewek asferycznych.

• Wyeliminowano zjawisko drgań, które było sporym problemem w lornetkach. Zastosowano najbardziej zaawansowany stabilizator obrazu.

  Niemal każdy, kto kiedykolwiek korzystał z lornetki podczas wydarzeń sportowych czy koncertów, z pewnością doświadczył problemu drgania obrazu, który powodował, że lornetka stawała się bezużyteczna. Głównym problemem, na który skarżyli się użytkownicy, były drgania obrazu. Im większe powiększenie, tym większe drgania obrazu. Zasadniczo nie należy przez zbyt długi czas używać lornetek z co najmniej 10-krotnym powiększeniem. Dawniej najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji było skorzystanie ze statywu. Problem polega jednak na tym, że statywy są masywne i nie wszędzie można ich używać. Nawet jeśli do obserwacji ptaków potrzebujemy lornetki z co najmniej 10-krotnym powiększeniem, to ze względu na to, że dużo się przemieszczamy, najlepiej w takiej sytuacji korzystać maksymalnie z 7- lub 8-krotnego powiększenia.

Firma Canon jako pierwsza na świecie użyła aktywnego optycznego stabilizatora obrazu w swojej serii IS. Ze względu na to, że system optyczny kompensuje skutki ruchu podczas oglądania i jest kontrolowany przez mikroprocesor, problem drgań obrazu zostaje wyeliminowany. Co za tym idzie, nawet w przypadku 10-krotnego lub większego powiększenia użycie statywu nie jest już konieczne. Co więcej, takie lornetki umożliwiają obserwowanie otoczenia nawet z poruszającego się pojazdu.

• Szerokie pole widzenia i doskonała jakość obrazu. Użyto soczewki Doublet Field Flattener.

• Lekka, wodoodporna konstrukcja, idealna do zastosowań w plenerze.

Obecnie na rynku jest trzech producentów, w tym firma Canon, oferujących lornetki z technologią stabilizacji obrazu.

• Z odchylanym pryzmatem

Dwa czujniki wykrywają drgania w pionie i w poziomie. Dwa odchylane pryzmaty (ang. Vari-Angle Prism, VAP) w lewej i prawej lunecie są sterowane przez mikroprocesor, dzięki czemu od razu dostosowują kąt załamania wpadającego światła. Ten system stosowany jest w lornetkach firmy Canon z serii IS.

Zalety: lekka, kompaktowa konstrukcja; natychmiastowa reakcja po uruchomieniu stabilizatora obrazu (system włącza się od razu po naciśnięciu przycisku); stabilny obraz nawet podczas panoramowania. 

Wada: konieczność używania baterii.

• Z przesunięciem elementów optycznych

Ten typ jest podobny do stabilizatora z odchylanym pryzmatem, z tą różnicą, że układ optyczny służący do korygowania drgań jest standardowym elementem obiektywu, a jego ruch jest kontrolowany przez zawieszenie, podobnie jak w przypadku stabilizatora obrazu zastosowanego w obiektywach firmy Canon z serii EF.

Zalety: wyraźniejszy obraz i korekcja bardziej dynamicznego ruchu, np. kołysania łodzi czy wolnego oddychania.

• Z żyroskopem

Pryzmat połączony jest z szybkim, napędzanym silnikiem żyroskopem. Niezależnie od tego, jak silnym drganiom będzie podlegać lornetka, obraz pozostanie stabilny. Ten system jest wykorzystywany w lornetkach Stabiscope S1240 i S1640 marki Fujinon.

Zaleta: niezwykła odporność na silne drgania i dynamiczny ruch. Wady: minuta opóźnienia podczas uruchamiania silnika o prędkości 12 000 obr./min; dość ciężka konstrukcja; system nie odróżnia drgań od panoramowania, w związku z czym obraz nie pozostaje stabilny podczas panoramowania.

• Z systemem mechanicznym

System pryzmatu jest połączony z zawieszeniem typu Cardana, które zapobiega poruszaniu się pryzmatu, niezależnie od tego, jak silnym drganiom podlega lornetka. Rozwiązanie to jest stosowane w modelu Zeiss 20x60S Professional.

Zalety: mechaniczny system nie wymaga używania baterii; natychmiastowa reakcja po uruchomieniu stabilizatora obrazu (system włącza się od razu po naciśnięciu przycisku).

Wady: dość ciężka konstrukcja; system nie odróżnia drgań od panoramowania, w związku z czym obraz nie pozostaje stabilny podczas panoramowania.