Tematyczne i ponadczasowe: kreatywne podejście do fotografii czarno-białej

Dobra fotografia czarno-biała cechuje się ponadczasową jakością, której nie da się oddać na kolorowych zdjęciach. Co więcej, uwydatnia ona dramaturgię, emocje i pasję. Ten rodzaj zdjęć zawsze był popularny w przypadku fotografii portretowej i ślubnej. Jednak obrazy monochromatyczne (zawierające tylko jeden kolor) mogą też podkreślać kształt, teksturę, odcienie i szczegóły. Dzięki temu czerń i biel jest równie atrakcyjna w przypadku zdjęć krajobrazowych, architektonicznych, sportowych i ukazujących dynamiczne wydarzenia, a także innych gatunków fotografii.

Tworzenie zachwycających zdjęć czarno-białych może wydawać się trudnym zadaniem, ponieważ sami widzimy świat w kolorze. Poniżej przedstawiamy specjalistyczne wskazówki, które ułatwią opanowanie tego fotograficznego stylu.

Dostępne są dwie opcje tworzenia zdjęć czarno-białych: można robić zdjęcia w kolorze i konwertować je na czarno-białe na etapie postprodukcji; można też wybrać opcję Monochromatyczne w menu stylu obrazów w aparacie. To drugie rozwiązanie pozwala wyświetlić podgląd na ekranie LCD lub w wizjerze elektronicznym aparatu i sprawdzić, jak będzie wyglądał obraz.

Pamiętaj jednak, że ujęcie, które wygląda dobrze w kolorze, może nie mieć tej samej siły wyrazu w trybie czarno-białym i odwrotnie. Na przykład czerwone kwiaty wyróżniają się na zielonym tle w przypadku fotografii kolorowej. Jednak po sfotografowaniu tego samego obiektu w trybie monochromatycznym może okazać się, że czerwień i zieleń zmieniają się w podobne odcienie szarości.

Umiejętność spoglądania na świat w trybie monochromatycznym jest efektem praktyki. Proces nauki można jednak przyspieszyć. Zasadniczo w przypadku obrazów czarno-białych potrzebny jest większy kontrast niż w przypadku kolorowych zdjęć tego samego obiektu. Sfotografuj ten sam obiekt dwa razy – najpierw w kolorze, a następnie w czerni i bieli, po czym porównaj oba obrazy.

W przypadku zdjęć czarno-białych zalecane jest fotografowanie w trybie RAW. Format ten zapewnia więcej opcji dostosowywania obrazu za pomocą oprogramowania Digital Photo Professional (DPP) firmy Canon niż pliki w formacie JPEG. Skonfigurowanie aparatu w taki sposób, aby zapisywał pliki RAW, pozwoli zachować wszystkie informacje o kolorach nawet w przypadku fotografowania w trybie monochromatycznym.

• Używaj małego otworu przysłony i jak najniższej czułości ISO
• Sprawdzaj histogramy w aparacie
• Eksperymentuj z filtrami
• Rób zdjęcia w formacie RAW i sprawdzaj opcje aparatu
• Uwydatniaj kontrast na zdjęciach czarno-białych

Czarno-białe obrazy, często preferowane w przypadku fotografii ślubnej, mogą uwydatniać emocje i dramaturgię. Obrazy monochromatyczne mogą też podkreślać wyrazy twarzy oraz szczegóły i kształty kluczowych elementów – od niewielkich przedmiotów, takich jak obrączki i buty, po sukienkę panny młodej i lokalizację.

Tryb czarno-biały sprawdza się bardzo dobrze w przypadku portretów. Wynika to częściowo z tego, że wiele niezapomnianych portretów z ubiegłego wieku wykonano w trybie monochromatycznym, a my oswoiliśmy się z tym stylem. Dodanie oświetlenia bocznego jest szczególnie skuteczne. Tworzy silny kontrast między jasnymi partiami i cieniem.

Na wielu zdjęciach krajobrazowych dominuje intensywny błękit nieba lub ciepłe odcienie generowane przez zachodzące słońce. Z kolei na wielu zdjęciach przyrodniczych widzimy naturalne odcienie zwierząt i przyrody. Czarno-białe zdjęcia krajobrazowe mają inny wygląd – często są nastrojowe i spektakularne. Monochromatyczne zdjęcia przyrodnicze mogą uwydatniać piękne szczegóły zwierząt, owadów i roślin.

Dobór zdjęć nadających się do konwersji wymaga szczególnych umiejętności. Zasadniczo celem jest „dodanie” czegoś poprzez usunięcie kolorów, więc trzeba zastanowić się nad tym, jak tryb monochromatyczny może ulepszyć zdjęcie.

Trzeba znaleźć zdjęcia, w przypadku których kolory nie są szczególnie ważnym elementem lub wręcz odciągają uwagę od fotografowanego obiektu. Doskonałe nadają się do tego ujęcia krajobrazowe cechujące się określonym nastrojem lub intensywnością wskutek połączenia świateł i cieni, ponieważ te elementy zostaną uwydatnione dzięki spektakularnemu kontrastowi czarno-białego obrazu. Fotografowie przyrodniczy powinni szukać wzorów i szczegółów, które zostaną uwydatnione po usunięciu kolorów. Może to być np. kora starego drzewa lub piękna tekstura ptasich piór.

Fotografie krajobrazowe nadają się do tworzenia zdjęć czarno-białych, zwłaszcza gdy ujęcie nie jest zbyt barwne – nie występują jaskrawe zielenie, a liczba czerwonych lub żółtych kwiatów jest niewielka. Dzięki temu można skupić się na kształtach bezlistnych drzew, kamiennych ścian i budynków. Kompozycja i kontrast stają się kluczowymi elementami obrazu.

Siatka oparta na regule trójpodziału – którą można wyświetlić w wizjerze elektronicznym (EVF) aparatów bezlusterkowych firmy Canon, takich jak Canon EOS RP i Canon EOS R6, i na tylnym ekranie lustrzanek cyfrowych EOS w trybie Live View – jest szczególnie przydatna w przypadku fotografii czarno-białej, gdy kolory nie odciągają uwagi oglądających. Umieszczenie głównego obiektu w miejscu przecięcia się linii poziomej i pionowej uatrakcyjni kompozycję.

Fotografie architektury często są wykonywane w trybie monochromatycznym w celu podkreślenia kształtu budynków. Kontrast w trybie czarno-białym, większy niż w trybie kolorowym, dobrze pasuje do obiektu. Takie fotografie często wykonywane są wczesnym rankiem, aby ruch drogowy i ludzie nie rozpraszali uwagi oraz aby wykorzystać światło słońca znajdującego się nisko nad horyzontem. Światło to rzuca długie cienie i może tworzyć atrakcyjną efekt, gdy pada na surowy kamień lub beton. Tekstury, podobnie jak elementy decydujące o nastroju zdjęcia, zyskują na atrakcyjności dzięki czerni i bieli.

W fotografii nocnej warto wypróbować zarówno tryb czarno-biały, jak i kolorowy. Często żółty blask latarni ulicznych lub blask księżyca w pełni ożywia fotografowane miejsce. Z kolei faktury i wzory na ujęciu mogą okazać się bardziej efektowne w trybie monochromatycznym. Gdy chcemy uwydatnić kształty, cienie i światła, czerń i biel pozwala wyeliminować problemy powodowane przez różne temperatury barwowe poszczególnych źródeł światła.

Ze względu na swój charakter ujęcia sportowe i ukazujące dynamiczne wydarzenia są często przepełnione kolorami – do tego stopnia, że główny obiekt ginie w natłoku elementów. Przejście na czerń i biel może wyeliminować elementy rozpraszające uwagę i wzmocnić wyrazy twarzy.

W przypadku czarno-białych zdjęć dobrze sprawdzają się ujęcia o wysokim kontraście. Zdjęcia zrobione w jasnym świetle zawierają intensywne cienie i bardzo jasne partie obrazu. Fotografia czarno-biała wykorzystuje te cechy, a efekty można uwydatnić w postprodukcji, aby uzyskać spektakularne obrazy.

W przypadku fotografii czarno-białej często stosowane są filtry obiektywu zmieniające odcienie obrazu. Na przykład żółte i czerwone filtry pochłaniają niebieskie światło, przez co niebieskie niebo staje się ciemniejsze.

Dzięki temu scena jest bardziej spektakularna, kontrast między białymi chmurami i niebem jest większy. Efekt filtru często jest dostępny także w ustawieniach stylu obrazów w aparatach cyfrowych Canon EOS. Można wybrać kolor żółty, czerwony, pomarańczowy lub zielony, aby zmienić odcienie monochromatycznego obrazu w celu zasymulowania działania filtrów i uwydatnić konkretne kolory poprzez ich rozjaśnienie lub przyciemnienie.

Spektakularne obrazy czarno-białe są często bardzo kontrastowe. Z tego względu aparat musi cechować się dobrym zakresem dynamiki, tak aby można było zachować szczegóły zarówno w jasnych, jak i w ciemnych partiach obrazu. Aparat z pełnoklatkową matrycą zazwyczaj obsługuje szerszy zakres dynamiki niż model APS-C – niezależnie od liczby megapikseli. Szczególnie dobrze sprawdzają się modele Canon EOS RP, EOS R6 i EOS 6D Mark II. Jednak aparaty z mniejszą matrycą, takie jak Canon EOS M50 Mark II i PowerShot G7 X Mark III, też mogą generować doskonałe zdjęcia czarno-białe.

Wszystkie te aparaty mogą rejestrować obrazy w trybie RAW z 14-bitową głębią kolorów. Przekłada się to na znacznie szerszy zakres dynamiki niż w przypadku 8-bitowego formatu JPEG, a tym samym na znacznie większe możliwości w kontekście zmiany jasności i kontrastu podczas edycji obrazów w takim programie jak DPP.

Styl obrazu Monochromatyczny, dostępny we wszystkich wymienionych aparatach, zapewnia dodatkowe korzyści: pozwala stosować filtry cyfrowe – np. żółty, pomarańczowy, zielony lub czerwony – na etapie fotografowania w celu stopniowego zwiększania kontrastu i spektakularnego wyglądu pochmurnego błękitnego nieba. Dostępne są także efekty tonalne, takie jak sepia, które umożliwiają tworzenie zdjęć przypominających archiwalne fotografie. Zaletą aparatów bezlusterkowych jest możliwość wyświetlania podglądu filtrów i efektów tonalnych bezpośrednio w wizjerze podczas fotografowania. Podgląd można wyświetlić także na tylnym ekranie lustrzanki cyfrowej, o ile fotografujemy w trybie Live View.

Zaletą bezlusterkowych aparatów i lustrzanek cyfrowych EOS jest możliwość wybrania obiektywu pod kątem określonego scenariusza fotograficznego. Obiektywy zmiennoogniskowe, takie jak Canon RF 24-105mm F4-7.1 IS STM i RF 24-105mm F4L IS USM, umożliwiają pracę w szerokim zakresie ogniskowej bez konieczności zmiany obiektywów. Jednak jaśniejsze obiektywy stałoogniskowe, takie jak Canon RF 35mm F1.8 MAKRO IS STM, RF 50mm F1.8 STM i RF 85mm F2 MAKRO IS STM, pozwalają korzystać z krótszego czas naświetlania w słabym świetle, dzięki czemu można zatrzymać ruch bez konieczności zwiększania czułości ISO. Jest to korzystne w przypadku fotografowania w trybie czarno-białym, ponieważ ogranicza do minimum ilość szumu na obrazie. Można także uzyskać mniejszą głębię ostrości, aby wyodrębnić główny obiekt i ograniczyć rozpraszanie uwagi przez elementy w tle.

Robiące duże wrażenie obrazy czarno-białe często zawierają bardzo drobne szczegóły i bogatą teksturę. Aby uzyskać ten efekt podczas fotografowania z ręki, warto mieć skuteczny stabilizator obrazu. Wszystkie wymienione powyżej obiektywy „IS” firmy Canon mają optyczny stabilizator obrazu. Z kolei dwa makroobiektywy IS mają „hybrydowy” stabilizator obrazu, który pracuje skuteczniej, gdy fotografujemy z bliska. Aparat Canon EOS R6 ma 5-osiowy stabilizator obrazu (IBIS), który zapewnia nawet 8-stopniową stabilizację w przypadku korzystania ze zgodnego obiektywu. Aparat EOS R6 ułatwia też wyostrzanie obiektów nawet w bardzo trudnych sytuacjach – wszystko dzięki systemowi autofokusa nowej generacji.

Autor: Matthew Richards