Jak kontrolować ekspozycję

Aby zrozumieć ekspozycję, warto pomyśleć o aparacie jako o narzędziu do zbierania światła. Ekspozycja to po prostu ilość światła, jaką wpuszczamy do środka. Jeśli wpuścimy zbyt mało światła, zdjęcie będzie za ciemne (niedoświetlone). Jeśli światła będzie za dużo, zdjęcie będzie zbyt jasne (prześwietlone).

Światło otoczenia odbija się od obiektów i powierzchni występujących na ujęciu, a obiektyw kieruje je na matrycę – tak właśnie powstaje obraz. W trybie automatycznym lub w trybie scen aparaty firmy Canon skutecznie określają optymalną ilość światła, która pozwala uzyskać zrównoważoną ekspozycję, ale jeśli przejmiemy pełną kontrolę, możemy zapewnić sobie większą swobodę twórczą.

Istnieją trzy czynniki, które pozwalają nam kontrolować ekspozycję. Są one znane jako trójkąt ekspozycji. Pierwszym jest przysłona, czyli wielkość otworu w obiektywie, który umożliwia przepływ światła. Jest mierzona jako liczba F.

Każdy obiektyw ma zakres ustawień przysłony — od największego do najmniejszego. Duża przysłona jest wyrażana za pomocą małych liczb, np. f/2,8. Powoduje ona przepuszczanie większej ilości światła i zmniejsza głębię ostrości (zwiększone rozmycie poza punktem ostrości). Małe otwarcie przysłony opisują większe liczby, takie jak f/16. Powoduje ono przepuszczanie mniejszej ilości światła, dzięki czemu większe obszary są ostre (zarówno pierwszy plan, jak i tło).

Drugim czynnikiem w trójkącie ekspozycji jest czas naświetlania, czyli czas, przez jaki światło pada na matrycę. Podobnie jak w przypadku wody płynącej z kranu, im dłużej migawka jest otwarta, tym więcej światła pada na matrycę.

Krótki czas naświetlania (matryca otwarta przez krótki czas) może być przydatny do rejestrowania dynamicznych wydarzeń. Z kolei długi czas naświetlania (matryca otwarta przez długi czas) umożliwia tworzenie kreatywnych efektów rozmycia ruchu, takich jak smugi światła lub malowanie światłem.

Trzecim czynnikiem w trójkącie ekspozycji jest czułość ISO. Pozwala ona regulować czułość matrycy na światło. Niższa czułość ISO, np. ISO 100, przekłada się na lepszą jakość zdjęć. Wysoka czułość ISO sprawia, że matryca jest bardziej czuła, więc do uzyskania prawidłowej ekspozycji potrzebna jest mniejsza ilość światła. Problemem może być jednak zwiększona ilość szumu, a przy bardzo wysokich czułościach ISO jakość obrazu może się pogorszyć.

Zasadniczo najlepiej jest korzystać z najniższej możliwej czułości ISO, ale nowoczesne aparaty firmy Canon mają najlepszą w swojej klasie efektywność w zakresie czułości ISO, dzięki czemu można swobodnie fotografować z czułością ISO 1600 lub większą i robić piękne, szczegółowe zdjęcia przy słabym oświetleniu.

Trzy kluczowe czynniki ekspozycji – przysłona, czas naświetlania i czułość ISO – działają w połączeniu, więc w przypadku zmiany jednego czynnika należy go zrównoważyć innym, jeśli chcemy zachować tę samą ekspozycję. Możemy też pozwolić, aby aparat automatycznie kompensował zmiany. Można uznać te elementy za trzy boki trójkąta. Zmienisz jeden bok, a kolejne dwa będą również wymagały dostosowania, chyba że w szczególny sposób próbujesz zwiększyć lub zmniejszyć poziom ekspozycji.

Na przykład, zmniejszenie czasu naświetlania w celu „zamrożenia” dynamicznego ruchu może spowodować niedoświetlenie obrazu. Aby temu zapobiec, należy zwiększyć przysłonę lub czułość ISO. Z kolei, zmniejszając otwarcie przysłony w celu osiągnięcia maksymalnej ostrości pierwszego i drugiego planu, należy zwiększyć czas naświetlania lub czułość ISO. Zacznij myśleć o ekspozycji w ten sposób, a wkrótce zdasz sobie sprawę, że istnieje wiele ustawień, które skutkują podobnie naświetlonym zdjęciem, i będziesz mieć swobodę twórczą przy wyborze odpowiedniej kombinacji pod kątem obiektu lub ujęcia.

Aparat firmy Canon ułatwia pracę poprzez udostępnianie kilku trybów ekspozycji, które umożliwiają przesuwanie trójkąta ekspozycji w jedną lub drugą stronę. W trybie programu (P) można sterować czułością ISO, a aparat wybiera zarówno czas naświetlania, jak i przysłonę. Użyj trybu preselekcji czasu (Tv), aby zmienić czas naświetlania i pozwolić aparatowi zająć się ogólną ekspozycją. W trybie preselekcji przysłony (Av) można określić liczbę F, a aparat ustawia odpowiedni czas naświetlania. Można też wybrać opcję Auto ISO lub ustawiać czułość ISO samodzielnie. W trybie ręcznym (M) można ustawić dowolną kombinację przysłony, czasu naświetlania i czułości ISO.

Aparaty z systemu EOS R mają również tryb elastycznej preselekcji (Fv), który umożliwia przełączanie między ustawieniami przysłony, czasu naświetlania, kompensacji ekspozycji i czułości ISO w tym samym trybie. Po zmianie jednego ustawienia reszta automatycznie dostosowuje się, aby utrzymać prawidłową ekspozycję, co znacznie przyspiesza pracę i ułatwia kontrolę ekspozycji.

Dostosowywanie ekspozycji w ten sposób może pomóc stworzyć ciekawe efekty. Przyciemnienie zdjęć zwiększa intensywność kolorów i nadaje zdjęciom bardziej nastrojowy charakter, zwłaszcza w przypadku krajobrazów. Zwiększenie ekspozycji rozjaśnia cienie i sprawia, że zdjęcia wydają się bardziej nowoczesne.

Sekwencja naświetlania umożliwia uchwycenie danej sceny z różnymi ustawieniami ekspozycji. Później można wybrać najlepsze zdjęcie. Wybierz wartość od ±1 do ±3 ze skali ekspozycji i pozwól, aby aparat dokonał koniecznych poprawek zgodnie z wybranymi przez Ciebie ustawieniami.

Jeśli oświetlenie jest słabsze, konieczne może być pozostawienie otwartej migawki przed dłuższy czas. Czasami jest to konieczność, a w innych przypadkach twórczy wybór, który pozwala na rozmycie ruchu w kadrze, np. rozmycie ruchu wody lub chmur. Aparat musi być nieruchomy – trzeba skorzystać ze statywu lub ze stabilnej powierzchni, aby zapobiec drganiom aparatu. Nawet naciśnięcie spustu migawki może spowodować problemy, więc warto użyć bezprzewodowego pilota zdalnego sterowania Canon BR-E1 lub aplikacji Canon Camera Connect w telefonie, aby zdalnie uruchomić migawkę. Aplikacja umożliwia także fotografowanie w trybie Bulb – migawka może pozostać otwarta przez kilka minut, a nawet dłużej. Idealnie sprawdza się to podczas fotografowania fajerwerków lub nocnego nieba.

Wyzwaniem podczas fotografowania z długą ekspozycją w ciągu dnia jest ustawienie czasu naświetlania tak, aby można było zarejestrować obraz z pożądaną ilością ruchu. Najlepiej byłoby, gdyby czas naświetlania był dłuższy niż kilka sekund, dlatego należy pamiętać, aby fotografować przy niskiej czułości ISO i małej przysłonie. Dzięki temu można też wykonywać zdjęcia w pochmurne dni lub w zacienionych miejscach albo przy słabszym świetle pod koniec dnia. Można też kupić filtr i zamocować go na końcu obiektywu. Ogranicza on ilość światła trafiającego do aparatu. Najlepiej sprawdzi się filtr szary (ND).

Opanowanie zasad związanych z ekspozycją daje nam nieograniczone możliwości twórcze. Większość aparatów bezlusterkowych i lustrzanek cyfrowych firmy Canon ma tryb ekspozycji wielokrotnej, który umożliwia łączenie co najmniej dwóch klatek. Pierwowzorem tej funkcji była technika ekspozycji wielokrotnej z czasów fotografii analogowej – ta sama klatka filmu była naświetlana co najmniej dwa razy, co pozwalało tworzyć różne efekty.

Spośród trzech dostępnych w aparacie opcji łączenia funkcja Additive (Addytywny) jest najbardziej zbliżona do techniki filmowania, ponieważ łączy wartości jasności, dzięki czemu białe obszary pozostają białe. Podczas fotografowania w tym trybie należy zwracać uwagę na wyraziste kształty, silny kontrast i kontrastujące sylwetki.

Gdy następnym razem będziesz robić zdjęcia, spróbuj poeksperymentować z trójkątem ekspozycji i zobacz, jak wpłynie to na Twoje zdjęcia.

Autor: James Paterson