Jak opanować tajniki czasu naświetlania

Zmiana czasu naświetlania w aparacie jest jednym ze sposobów na dostosowanie ogólnej ekspozycji obrazu. Ma to także kreatywne zastosowania. Umożliwia kontrolowanie poziomu rozmycia ruchu (lub jego wyeliminowanie) na zdjęciach.

Oto pięć wskazówek, dzięki którym dowiesz się o czasie naświetlania i zyskasz większą kontrolę nad fotografią dynamiczną, niezależnie od tego, czy robisz zdjęcia podczas szkolnego dnia sportu aparatem Canon EOS R100 (który ma czas naświetlania do 1/4000 s), czy fotografujesz dziką przyrodę aparatem Canon EOS R7 (który zapewnia krótki czas naświetlania do 1/16 000 s).

Czas naświetlania to czas, w którym migawka aparatu pozostaje otwarta, czyli czas ekspozycji matrycy na światło. Im dłużej migawka jest otwarta, tym więcej światła pada na matrycę, co w efekcie daje jaśniejszy obraz.

Czas naświetlania to jeden bok trójkąta ekspozycji – trzech parametrów, które określają ekspozycję obrazu. Pozostałe dwa to przysłona i ustawienie czułości ISO. Przysłona reguluje wielkość otworu w obiektywie, co wpływa również na ilość światła docierającego do matrycy. Ustawienie czułości ISO odpowiada za wrażliwość matrycy na światło – wyższa czułość ISO pozwala uzyskać jaśniejszy obraz, ale zwykle kosztem zwiększonego szumu na obrazie.

Krótki czas naświetlania, np. 1/1000 s – co znaczy, że migawka pozostaje otwarta przez zaledwie ułamek sekundy – pozwala „zamrozić” ruch szybko poruszającego się obiektu, np. motocyklisty jadącego z dużą prędkością. Krótki czas naświetlania oznacza jednak, że do aparatu dociera mniej światła, więc aby uzyskać odpowiednią ekspozycję obrazu, zwykle poszerzamy przysłonę lub zwiększamy czułość ISO. Bardzo długi czas naświetlania, np. 1 s, spowoduje rozmycie poruszającego się motocyklisty.

Większość aparatów EOS ma specjalny tryb sportowy, który automatycznie konfiguruje ustawienia ekspozycji i ostrości aparatu podczas fotografowania poruszających się obiektów. Zapewnia to doskonałe rezultaty, ale możesz mieć większą kontrolę nad aparatem, jeśli chcesz pracować w kreatywny sposób, uzyskać określony efekt lub dostosować ustawienia do danej sytuacji, np. gdy fotografujesz ręcznie szybko poruszający się obiekt z większej odległości.

Aby uzyskać bezpośrednią kontrolę nad czasem naświetlania, ustaw w aparacie opcję preselekcji czasu (czyli Tv, co oznacza wartość czasu). Czas naświetlania można ustawić, obracając pokrętło główne aparatu lub korzystając z ekranu dotykowego, który jest dostępny w wielu aparatach EOS, w tym w modelach EOS R50 i EOS R8. Aparat automatycznie dostosuje przysłonę w celu zapewnienia standardowej ekspozycji. Jeśli chcesz mieć pełną kontrolę, przełącz się w tryb ręczny (M). Możesz wtedy wybrać dowolną kombinację ustawień.

Najkrótszy dostępny czas naświetlania zależy od modelu, a także od wybranego rodzaju migawki (gdy taki wybór jest dostępny): migawki mechanicznej lub migawki elektronicznej. Migawka mechaniczna w aparacie Canon EOS zapewnia maksymalny czas naświetlania na poziomie 1/4000 s lub 1/8000 s, a migawka elektroniczna w zaawansowanych bezlusterkowych modelach systemu EOS R może osiągać znacznie większe wartości – do 1/64 000 s w aparatach EOS R3. Najdłuższy automatycznie ustawiony czas naświetlania wynosi 30 sekund. Jeśli chcesz korzystać z dłuższych ekspozycji, na przykład do fotografowania fajerwerków lub smug światła, możesz wybrać tryb Bulb. W tym trybie migawka otwiera się po naciśnięciu spustu migawki i pozostaje otwarta do momentu ponownego jego naciśnięcia.

Podczas wyboru czasu naświetlania należy wziąć pod uwagę dwa czynniki: to, czy czas naświetlania jest wystarczająco krótki, aby zapobiec rozmyciu spowodowanemu ruchem aparatu podczas fotografowania z ręki – czyli „drganiom aparatu” – oraz szybkość poruszającego się obiektu.

Czas otwarcia migawki niezbędny do zapobieżenia efektom drgań aparatu zależy od wielu czynników, w tym od siły wiatru oraz tego, czy używasz obiektywu lub aparatu z wbudowanym stabilizatorem obrazu. Jednak najważniejszym czynnikiem jest ogniskowa obiektywu. Im bardziej przybliżony zostanie obraz, tym bardziej zauważalne będą drgania obrazu.

Aby wyeliminować ten problem, skorzystaj z czasu naświetlania, który odpowiada efektywnej ogniskowej lub jest krótszy. W przypadku obiektywu 50 mm użyj czasu naświetlania 1/50 s lub krótszego, a w przypadku obiektywu 200 mm – czasu naświetlania 1/200 s lub krótszego. Weź też pod uwagę szybkość, z jaką porusza się obiekt. Więcej informacji poniżej.

Czas naświetlania wymagany do „zamrożenia” poruszającego się obiektu zależy od jego odległości od aparatu, kierunku ruchu i szybkości, lecz prawdopodobnie będzie wymagany krótszy czas naświetlania, niż mogłoby się wydawać. Czas naświetlania 1/250 s spowoduje „zamrożenie” wolno poruszającego się obiektu, np. idącej osoby, ale aby uzyskać ostre zdjęcia szybszych obiektów, takich jak latające ptaki czy pędzące samochody, trzeba będzie ustawić wyższe wartości rzędu 1/1000 lub nawet 1/4000 s. Należy być przygotowanym na zwiększenie ustawienia czułości ISO z myślą o zachowaniu odpowiedniej ekspozycji przy korzystaniu z krótszego czasu naświetlania, zwłaszcza podczas fotografowania wydarzeń sportowych i dzikiej przyrody.

„Zamrożenie” dynamicznych wydarzeń może sprawić, że nie będą one wyglądały już tak dynamicznie. Zdjęcia poruszających się obiektów często wyglądają bardziej dynamicznie, jeśli obiekt jest wyostrzony, a tło – rozmyte. Aby osiągnąć taki rezultat, ustaw czas naświetlania wystarczająco długi do uzyskania efektu rozmycia. Następnie podążaj aparatem za fotografowanym obiektem z taką samą prędkością, z jaką on się porusza. Technika ta nazywa się panoramowaniem – więcej informacji znajdziesz w praktycznym przewodniku po panoramowaniu.

Podczas nagrywania filmu warto ustawić czas naświetlania około 1/2R, gdzie R oznacza prędkość nagrywania. Na przykład w przypadku fotografowania w jakości 4K 60p aparatem Canon EOS R10 idealny czas naświetlania to około 1/125 s, co stanowi nieco ponad dwukrotną wartość liczby klatek na sekundę (60 kl./s), z którą aparat nagrywa. Zapobiega to rozmyciom powodowanym przez zbyt długi czas naświetlania i powstawaniu „rwanych” ujęć, z którymi mamy do czynienia, gdy ten czas jest zbyt krótki.

Można użyć stosunkowo długiej ekspozycji – długiego czasu naświetlania, np. dłuższego niż sekunda – aby celowo rozmyć zdjęcie lub rozmyć tylko poruszające się elementy wyostrzonej sceny. Aby jednak zapobiec nadmiernej ekspozycji zdjęcia, warto użyć mniejszego ustawienia przysłony (wyższej liczby f, np. f/16 lub f/22), niższej czułości ISO lub filtra szarego w celu ograniczenia ilości światła przedostającego się do aparatu. Teraz możesz przesuwać aparat podczas ekspozycji (co spowoduje rozmycie całego zdjęcia) lub korzystać ze statywu w celu unieruchomienia aparatu, dzięki czemu tylko ruchome elementy ujęcia będą rozmyte. Wypróbuj tę drugą technikę, aby zmiękczyć fale i płynącą wodę w krajobrazie lub rozmyć poruszające się pojazdy i tłum ludzi w mieście.

W przypadku ekspozycji dłuższych niż 30 sekund skorzystaj z trybu Bulb. Niektóre aparaty Canon mają ustawienie „B” na pokrętle wyboru trybów, a w innych trzeba ustawić opcję „M” (tryb ręczny), aby można było przewijać czasy naświetlania do momentu wyświetlenia opcji „BULB”. Użycie zdalnego czasomierza lub przewodowego pilota zdalnego sterowania może pomóc wyeliminować ryzyko drgań powodowanych przez naciśnięcie spustu migawki. Można również skorzystać z aplikacji Canon Camera Connect, która umożliwia zdalne sterowanie aparatem za pomocą smartfona.

Znajomość i umiejętność kontrolowania czasu naświetlania pozwoli w pełni wykorzystać możliwości aparatu i obiektywu, dzięki czemu uzyskamy świetne zdjęcia za każdym razem.


Autorzy: Marcus Hawkins i Pete Wolinski