Astrofotografia: wskazówki dotyczące fotografowania nocnego nieba i gwiazd

Oglądanie nieba pełnego gwiazd jest magicznym przeżyciem. Dzięki rozwojowi technologii aparatów dziś można dużo łatwiej ruszyć w plener i uwiecznić cudowne nocne niebo.

W tym miejscu omawiamy kwestie związane z astrofotografią, sprzętem potrzebnym do fotografii nocnej, najlepsze techniki fotografowania nocą – w tym filmy poklatkowe i zdjęcia ze śladami ruchu gwiazd – oraz ustawienia aparatu.

Przed wyjazdem na sesję zdjęciową warto sprawdzić prognozę pogody, ponieważ najlepsze zdjęcia gwiazd można zrobić w przypadku bezchmurnego nieba. Jednak częściowe zachmurzenie może nadać zdjęciom nocnego nieba wyjątkowy charakter. Postaw na kreatywność i wykorzystaj warunki pogodowe. Obserwuj wiatr: jeśli chmury są stosunkowo nieruchome, nie będą zbyt rozmazane na zdjęciach robionych z długą ekspozycją.

Zabierz ze sobą zapasowe baterie i karty pamięci, latarkę i ciepłą odzież. Pamiętaj, aby przechowywać baterie w kieszeniach, ponieważ po wystawieniu na działanie niskiej temperatury szybciej się rozładowują.

W celu zrobienia optymalnych zdjęć nocnego nieba trzeba wyjechać poza miasto, zostawiając za sobą zanieczyszczenie świetlne. Znajdź spokojne miejsce z dala od sztucznego oświetlenia. Światła miejskie dominują nad światłem gwiazd. Ten sam skutek ma światło Księżyca w pełni lub w pierwszej kwadrze, więc podczas planowania sesji fotografowania gwiazd sprawdź kalendarz faz Księżyca.

Najlepszy czas na sfotografowanie Drogi Mlecznej na półkuli północnej przypada między marcem a wrześniem. Droga Mleczna jest wtedy widoczna w najwyższym punkcie nieba. Postaraj się fotografować między północą a 5:00, najlepiej w noc z Księżycem w nowiu. Na półkuli południowej sezon na fotografowanie Drogi Mlecznej trwa dłużej – od lutego do drugiej połowy października.

W przypadku fotografowania gwiaździstego nieba trzeba przejąć kontrolę nad aparatem. Zmień tryb pracy na ręczny (M) i wypróbuj niektóre z ustawień opisanych poniżej:

• Czas naświetlania: Gwiazdy poruszają się podczas obrotów Ziemi, więc jeśli chcesz uchwycić wyraźne punkty świetlne, ustaw czas otwarcia naświetlania na maksymalnie 20 sekund. Wydłużenie tego czasu spowoduje powstanie śladów ruchu gwiazd.
• Przysłona: Konieczne jest także zastosowanie szerszego otworu przysłony. Dzięki temu do aparatu dotrze więcej światła, a czas naświetlania będzie względnie krótki. Pamiętaj, że szeroki otwór przysłony spowoduje zmniejszenie głębi ostrości, a to oznacza, że wszystkie obiekty na pierwszym planie będą nieostre.
• Czułość ISO: Trzecim czynnikiem wpływającym na ekspozycję jest czułość ISO. Im wyższa wartość czułości ISO, tym większa czułość matrycy na światło wpadające do aparatu przez otwór przysłony. Jeśli jednak przesadzisz z tym ustawieniem, obraz będzie ziarnisty. Przed eksperymentowaniem z czułością ISO upewnij się, że przysłona i czas naświetlania są odpowiednio skonfigurowane. Zacznij od czułości ISO 1600 i dostosuj ją, aby zobaczyć, jak wpływa to na wyniki.

Fotografowanie nocnego nieba może stanowić wyzwanie dla autofokusa każdego aparatu. Rozważ włączenie ręcznego ustawiania ostrości – przesuń przełącznik AF/MF na tubusie obiektywu firmy Canon. Aparaty bezlusterkowe, takie jak Canon EOS R6 i EOS RP, zapewniają powiększony podgląd ujęcia zarówno w wizjerze elektronicznym, jak i na tylnym ekranie. Umożliwia to bardzo precyzyjną ręczną regulację ostrości. Kolejną zaletą jest automatyczne zwiększanie jasności obrazu w wizjerze. W przypadku lustrzanek cyfrowych, takich jak Canon EOS 90D, można korzystać z tych samych zalet poprzez komponowanie ujęcia w trybie Live View przy użyciu tylnego ekranu LCD.

Aparaty z matrycami o dużej liczbie megapikseli, takie jak Canon EOS R5, mogą mieć ogromny wpływ na nocne zdjęcia nieba, ponieważ umożliwiają uchwycenie najdrobniejszych szczegółów podczas fotografowania gwiazd. Dzięki temu będziemy mogli zobaczyć na zdjęciach nawet najmniej widoczne gwiazdy. Ten poziom szczegółowości jest szczególnie ważny wtedy, gdy zamierzamy wydrukować odbitki zdjęć przedstawiających gwiaździste niebo*.

Obiektywy z jasną przysłoną są zawsze preferowane w przypadku fotografowania gwiazd. Jednak można skorzystać z modeli, które nie rujnują portfela. Przykładem obiektywu znakomicie sprawdzającego się w astrofotografii jest model Canon RF 35mm F1.8 Macro IS STM. Umiarkowanie szerokie pole widzenia tego obiektywu obejmuje dość duży obszar nocnego nieba. Duży otwór przysłony wpuszcza dużą ilość światła, a optyczna stabilizacja obrazu umożliwia wykonywanie zdjęć nocnych z ręki. Aby rejestrować jeszcze bardziej szerokokątne ujęcia Drogi Mlecznej, warto użyć obiektywu Canon RF 16mm F2.8 STM, który łączy ultraszerokie pole widzenia, jasną przysłonę i kompaktową obudową.

Jeśli zależy Ci na uniwersalności obiektywu zmiennoogniskowego, obiektyw Canon RF 24-105mm F4-7.1 IS STM obejmuje zakres od szerokiego pola widzenia do trybu teleobiektywu. Dzięki temu obiektyw sprawdzi się też w przypadku fotografii portretowej i przyrodniczej. Stabilizator obrazu pozwala wydłużyć czas naświetlania w przypadku fotografowania z ręki. Fotografowie, którym zależy na jeszcze wyższej jakości w tym zakresie ogniskowej, mogą wybrać obiektyw Canon RF 24-105mm F4L IS USM z profesjonalną optyką serii L i pełną odpornością na czynniki atmosferyczne.

Model Canon RF 28-70mm F2L USM to znakomity standardowy obiektyw zmiennoogniskowy dla astrofotografów. Ma niewiarygodnie jasną maksymalną przysłonę (f/2). Aby mieć jeszcze szerszy kadr – a wiadomo, że kilka milimetrów może wiele zmienić – wypróbuj model Canon RF 24-70mm F2.8L IS USM.

Ultraszerokokątny obiektyw Canon RF 15-35mm F2.8L IS USM umożliwia uchwycenie rozległego obszaru nocnego nieba, a jednocześnie zapewnia dużą przysłonę i elastyczny zakres ogniskowej. Dobrą alternatywą jest bardziej kompaktowy model Canon RF 14-35mm F4L IS USM – ciemniejszy o jeden stopień, ale z jeszcze większym maksymalnym polem widzenia. Dowiedz się więcej o tym, dlaczego obiektywy RF mogą dać Ci przewagę podczas fotografowania nocą – skorzystaj z naszego przewodnika po najlepszym zestawie Canon do fotografowania w słabym świetle*.

Jeśli szukasz niskobudżetowego obiektywu zmiennoogniskowego, który pasują do lustrzanek cyfrowych z matrycą APS-C, obiektyw Canon EF-S 17-55mm f/2.8 IS USM zapewnia obrazy o znakomitej jakości i ma jasną, nietypową w tej klasie urządzeń przysłonę f/2,8.

Zacznij robić lepsze zdjęcia nocnego nieba poprzez uwzględnienie w nich innych interesujących elementów – np. budynków, drzew, gór lub odbijających otoczenie jezior. Czasami zdjęciom przedstawiającym same gwiazdy mogą brakować perspektywy lub szczególnego charakteru. Zawsze szukaj czegoś wyjątkowego – czegoś, co można uwzględnić na zdjęciu.

Tradycyjną techniką umożliwiającą zachowanie ostrości ujęcia od pierwszego planu do tła jest wykorzystanie odległości hiperfokalnej, ale nie będzie to zbyt przydatne w przypadku wielu nowoczesnych obiektywów, których nie wyposażono w skalę odległości ogniskowania. Przeglądanie poszczególnych obszarów w powiększonym widoku na tylnym ekranie aparatu umożliwia dokładne ręczne ustawienie ostrości, ale ze względu na małą głębię ostrości w przypadku szeroko otwartej przysłony wyostrzenie całego ujęcia może być niemożliwe. Innym rozwiązaniem jest zrobienie dwóch lub większej liczby zdjęć z różnymi ustawieniami ostrości i ekspozycji – pod kątem pierwszego planu i odległego gwiaździstego nieba – a następnie scalenie ich w jeden obraz za pomocą programu do edycji, który obsługuje maski warstw, takiego jak Adobe Photoshop.

Jeśli chcesz uchwycić wszystko na jednym zdjęciu, ale obszary na pierwszym planie są bardzo ciemne, spróbuj oświetlić je lampą błyskową, np. Canon Speedlite 430EX III-RT, która wyzwoli błysk (lub serię błysków) podczas długiej ekspozycji. Można też podejść do tematu w kreatywny sposób i podczas długiej ekspozycji doświetlić interesujące obiekty i obszary na pierwszym planie światłem latarki – a nawet światłem reflektorów samochodu, jeśli mamy go na miejscu.

Uchwycenie fantastycznych smug światła pokazujących ruch gwiazd to trudne zadanie, ale opanowanie tej techniki jest możliwe – wystarczy wykonać kilka prostych czynności. Zacznij od zlokalizowania bieguna północnego. Można to łatwo zrobić za pomocą aplikacji w smartfonie przedstawiającej układ gwiazd. Ustawienie się w taki sposób, aby biegun północny (lub biegun południowy, gdy jesteśmy na półkuli południowej) był punktem ostrości na zdjęciu i użycie długiej ekspozycji spowoduje powstanie okrągłych wzorów wokół centralnego punktu. Należy pamiętać, że w przypadku zdjęć z długą ekspozycją ważne jest użycie statywu w celu zapobieżenia rozmyciom powodowanym przez ruch.

Gwiazdy nie emitują zbyt silnego światła, warto więc użyć wysokiej czułości ISO (800, 1600 lub wyższej) w celu zarejestrowania śladów ich ruchu. Poeksperymentuj przed zarejestrowaniem zdjęcia z długim czasem naświetlania, ponieważ im wyższa jest czułość ISO, tym bardziej prawdopodobne jest wystąpienie szumów na zdjęciu.

Mimo że pełny obrót gwiazd na niebie zajmuje 24 godziny, pełny okrąg ruchu gwiazd można zarejestrować w przypadku ekspozycji trwającej od 60 do 90 minut. Jeśli fotografujesz na półkuli północnej, lokalizacja Gwiazdy Polarnej na nocnym niebie zapewni punkt odniesienia, wokół którego gwiazdy będą się obracać.

W przypadku wielu aparatów najdłuższy dostępny czas naświetlania wynosi 30 sekund. Aby zastosować dłuższy czas, należy użyć ekspozycji w trybie Bulb po włączeniu trybu ręcznego (M). Migawka może pozostać otwarta przez dowolny czas. Ustaw ostrość na nieskończoność i rozpocznij ekspozycję trwającą około 30 minut. Następnie ponownie przejrzyj zdjęcie. Może to wymagać kilku prób – i odrobiny cierpliwości – ale w końcu uda się uzyskać oczekiwane wyniki.

Innym rozwiązaniem jest utworzenie filmu poklatkowego przedstawiającego nocne niebo. Wiele aparatów firmy Canon, w tym modele Canon EOS R6, EOS R5 i EOS 90D, ma tryb nagrywania filmów poklatkowych, który wykorzystuje wbudowany interwałometr. Zamontuj aparat na statywie. Ustaw czas naświetlania około 20 sekund (lub krótszy) i odpowiednio dostosuj przysłonę oraz czułość ISO (dobrze sprawdzają się wartości f/4 i ISO 640). Zrób zdjęcie testowe i przejrzyj wyniki. Dokonuj niezbędnych zmian w ustawieniach ekspozycji. Następnie ustaw interwałometr tak, aby kolejne ujęcia były wykonywane co kilka minut.

Całkowity czas nagrywania sekwencji zależy od tego, jak długi ma być film poklatkowy przedstawiający nocne niebo, a także od liczby klatek na sekundę. Na przykład sekwencja obejmująca 60 zdjęć odtwarzanych z szybkością 30 klatek/s spowoduje nagranie filmu poklatkowego trwającego dwie sekundy.

Dobrze zrobiony film poklatkowy przedstawiający gwiazdy może wzbudzić zachwyt – oglądający będzie mieć wrażenie, że niebo stopniowo wiruje mu przed oczami. Szczęściarze lub osoby, które zaplanują pracę podczas deszczu meteorów, uwiecznią spadające gwiazdy w całym kadrze, co dodatkowo uatrakcyjni galaktyczny pokaz. Dowiedz się, jak zawodowcy rejestrują to olśniewające astronomiczne przedstawienie, z naszego przewodnika po fotografowaniu deszczu meteorów*.


Autor: Matthew Richards


^{* Dostępne w wybranych językach.
Adobe i Photoshop są znakami towarowymi lub zastrzeżonymi znakami towarowymi firmy Adobe w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach.}