Przejmij kontrolę nad czasem – odkryj filmy w zwolnionym tempie, poklatkowe oraz poklatkowe ze zmianą pozycji aparatu

Bawiąc się czasem i ruchem w swoich filmach, można odkryć świat, który zwykle nie jest widoczny. Dzięki tym filmom można spowolnić dynamiczną akcję lub przyspieszyć dłuższe wydarzenia, takie jak wschód słońca czy przemieszczanie się chmur po niebie. Matthew Vandeputte, wyspecjalizowany filmowiec, dzieli się tutaj technikami filmowania w całym spektrum czasu, od filmów w zwolnionym tempie po filmy poklatkowe z aparatem ustawionym statycznie (timelapse) bądź zmieniającym położenie (hyperlapse).

Kluczem do wszystkich tych technik jest prędkość nagrywania. Określa ona szybkość nagrywania i odtwarzania materiału wideo w klatkach na sekundę (kl./s). Najczęściej wykorzystywany standard nagrywania i odtwarzania to 25 kl./s lub 30 kl./s. Filmy są zazwyczaj nagrywane w standardzie 24 kl./s, dlatego przy prędkości 25 kl./s materiał wygląda bardziej „kinematograficznie”, natomiast przy 30 kl./s jest bardziej wyraźny i często preferowany na przykład do rejestrowania dynamicznych wydarzeń sportowych i materiałów informacyjnych.

Wybór tak naprawdę nie ma znaczenia, ale zazwyczaj liczba klatek na sekundę podczas nagrywania i odtwarzania powinna być zgodna. Aby nagrać materiał w zwolnionym tempie, należy nagrywać z większą prędkością – jeśli na przykład materiał nagrywany jest z prędkością 50 kl./s, a odtwarzany z prędkością 25 kl./s, wtedy każdy ruch będzie wyświetlany dwukrotnie wolniej.

Aby przyspieszyć upływ czasu, należy nagrywać z mniejszą prędkością. Nagrywając 25 pojedynczych klatek przez dłuższy czas, a następnie odtwarzając je z prędkością 25 kl./s, można skrócić minuty, godziny, a nawet dni do jednej sekundy filmu. W ten sposób tworzy się normalne filmy poklatkowe (timelapse) oraz filmy poklatkowe ze zmianą położenia aparatu (hyperlapse). Film „hyperlapse” to rodzaj filmu poklatkowego, w przypadku którego aparat jest w ruchu. Materiał poklatkowy jest zazwyczaj rejestrowany na statywie lub na szynie z modułem kontroli ruchu, dzięki czemu aparat pozostaje w niemal dokładnie tym samym miejscu, ale w przypadku filmu poklatkowego z przemieszczeniem pozycja aparatu zmienia się między poszczególnymi zdjęciami.

„Film poklatkowy to naprawdę dobry sposób na stworzenie ujęcia wprowadzającego do nowej sceny lub nowego miejsca, np. dużego, szerokiego krajobrazu lub panoramy miasta” – wyjaśnia Matthew. „Film w technice hyperlapse przypomina bardziej ujęcie z efektem specjalnym, w którym zabieramy widza w podróż. Pewien reżyser porównał to kiedyś do lotu przez czas i przestrzeń”.

Matthew to filmowiec i montażysta specjalizujący się w tworzeniu inspirujących materiałów filmowych, które łączą w sobie obraz w czasie rzeczywistym i w zwolnionym tempie z wykorzystaniem charakterystycznych technik nagrywania poklatkowego. Jego praca jest wykorzystywana komercyjnie i można ją zobaczyć w serwisie Netflix oraz na kanałach National Geographic i Discovery Channel.

„Jakieś 11 lat temu, kiedy byłem w szkole filmowej, zobaczyłem w Internecie astrofotograficzny film poklatkowy, który powalił mnie na kolana” – mówi. „Miałem wtedy aparat EOS 600D [poprzednik modelu Canon EOS 850D] i zdałem sobie sprawę, że on też umożliwia mi nagrywanie poklatkowe. Nocą nagrałem pierwszą sekwencję i robię to do dziś”.

Standardowe filmy poklatkowe oraz filmy poklatkowe ze zmianą pozycji aparatu wymagają robienia zdjęć w regularnych odstępach czasu. W przypadku standardowego filmu poklatkowego Matthew radzi zrobić co najmniej 300 zdjęć „ponieważ zapewni to co najmniej 10 sekund filmu, niezależnie od tego, czy będzie odtwarzany z prędkością 25 czy 30 kl./s”.

Wiele aparatów EOS, w tym modele Canon EOS R6 i EOS RP, ma wbudowany samowyzwalacz interwałowy, który umożliwia zautomatyzowanie całego procesu, a także tryb nagrywania filmów poklatkowych umożliwiający tworzenie klipów wideo gotowych do udostępnienia bezpośrednio z aparatu. Matthew woli jednak zapisywać pojedyncze zdjęcia w formacie RAW, ponieważ daje mu to większe możliwości podczas ich obróbki. Po przetworzeniu obrazów RAW wykorzystuje on cyfrową stabilizację w programie Adobe After Effects* i dokonuje ostatecznej edycji w programie Adobe Premiere Pro*. Jednak filmy poklatkowe można tworzyć ze zbioru plików JPEG w wielu programach, w tym w bezpłatnym programie iMovie na komputerze Mac lub MakeAVI na komputerze PC.

Matthew twierdzi, że na potrzeby filmu poklatkowego typu hyperlapse wykonanie tak wielu klatek może być niepraktyczne. „Jeśli chcesz zrobić 300 zdjęć do filmu poklatkowego hyperlapse, przemieszczanie statywu i ustawianie na nowo każdego kadru może zająć wiele godzin. W przypadku większości filmów tego typu nie jest potrzebna taka sekwencja. Dlatego sugeruję zrobienie co najmniej 120 zdjęć. Zalecam także ręczne wykonanie każdego zdjęcia z zachowaniem spójnego odstępu czasowego między nimi. Jeśli polegamy na automatycznym fotografowaniu interwałowym, a nie jesteśmy w stanie wykadrować ujęcia przed wyzwoleniem migawki, konieczne może być rozpoczęcie wszystkiego od nowa”.

Odstęp czasowy pomiędzy poszczególnymi zdjęciami zależy od szybkości ruchu, który chcemy uchwycić w jednym z tych dwóch trybów poklatkowych. Szybkie obiekty mogą wymagać krótkich kilkusekundowych odstępów, a obiekty poruszające się lub zmieniające powoli, np. rosnący kwiat lub gnijący owoc, mogą wymagać odstępów kilkunastominutowych.

Jeśli fotografujemy coś z bliska przez długi czas, musimy rozważyć użycie sztucznego oświetlenia, aby mieć pewność, że warunki oświetleniowe nie ulegną drastycznej zmianie. Jednak w przypadku krajobrazu czy panoramy miasta zmiana oświetlenia w czasie może być kluczowym punktem zainteresowania w nagraniu. Ważnym elementem zestawu jest statyw, ponieważ jeśli aparat przemieszcza się między ujęciami, obiekty nieruchome wydają się niepokojąco „migotać”, a obiekty poruszające się będą nienaturalnie przeskakiwać. W celu uzyskania efektownego filmu poklatkowego w technice hyperlapse aparat musi poruszać się płynnie i bez drżenia.

„Do stworzenia filmu hyperlapse potrzebne są trzy elementy” – mówi Matthew. „Oczywiście potrzebujemy obiektu oraz trasy lub ścieżki, którą chcemy podążać. Może to być droga w kierunek obiektu, od obiektu, ruch w bok lub wokół obiektu. Trzecim elementem jest punkt zaczepienia, którego umiejscowienie pozostanie takie samo na każdym zdjęciu”. Wybór jednego punktu na ujęciu do utrzymania w tej samej pozycji w każdej klatce da wrażenie, że aparat poruszał się wokół tego punktu, przez co ruch będzie wydawał się płynny, a nie skokowy. Matthew sugeruje, aby w celu utrzymania punktu zaczepienia w identycznej pozycji wyostrzać go w tym samym polu AF na każdym zdjęciu lub włączyć nakładkę z siatką.

Materiał poklatkowy można fotografować z bliska (np. w celu uchwycenia kwitnięcia kwiatu) lub z bardzo dużej odległości (np. panoramiczny widok chmur przetaczających się nad krajobrazem). Można użyć dowolnego obiektywu pasującego do ujęcia, ale w swojej pracy Matthew preferuje obiektyw Canon EF 24-70mm f/4L IS USM. Z kolei do aparatów systemu EOS R dobiera obiektyw Canon RF 24-70mm F2.8L IS USM lub Canon RF 24-105mm F4-7.1 IS STM, ponieważ zakres ogniskowej pozwala obsłużyć różne fotografowane przez niego obiekty. W przypadku filmów hyperlapse Matthew radzi nie robić zdjęć z ogniskową szerszą niż 24 mm ze względu na ryzyko zniekształcenia perspektywy, które obiektywy ultraszerokokątne mogą powodować na krawędziach kadru. „Jeśli fotografujemy na przykład z ogniskową 16 mm i nie trafimy w kadr między jednym a drugim ujęciem o zaledwie kilka centymetrów, nie będziemy w stanie naprawić przesunięcia perspektywy krawędzi w postprodukcji”.

„Filmy poklatkowe i filmy w zwolnionym tempie znajdują się po przeciwnych stronach spektrum czasu” – mówi Matthew. „Film poklatkowy przyspiesza akcję, a film w zwolnionym tempie ją spowalnia”. Zwolnione tempo pozwala zobaczyć szczegóły, które w przypadku normalnego odtwarzania umknęłyby naszej uwadze.

Pod wieloma względami praca w zwolnionym tempie jest łatwiejsza niż praca w trybie poklatkowym. Każdy aktualnie dostępny aparat z gamy Canon EOS i PowerShot (z wyjątkiem modelu PowerShot ZOOM) może rejestrować filmy z większą liczbą klatek na sekundę. Tryb najszybszy jest jednak zazwyczaj dostępny tylko przy nagrywaniu w niższej rozdzielczości – na przykład model EOS R6 obsługuje tryb 50 kl./s i 60 kl./s w rozdzielczości 4K lub 100 kl./s i 120 kl./s w jakości Full HD.

Nie trzeba rejestrować nagrania z dokładną wielokrotnością wyjściowej liczby klatek na sekundę – na przykład można filmować z prędkością 120 kl./s, jeśli aparat obsługuje ten tryb, po czym zmniejszyć prędkość do 25 kl./s w postprodukcji. Im większa liczba klatek na sekundę podczas zapisu obrazu, tym wolniej będzie rozgrywała się akcja w normalnym trybie odtwarzania.

Czas naświetlania jest zwykle jednym ze sposobów sterowania ekspozycją, ale wpływa też na sposób odwzorowywania ruchomych obiektów na obrazie. Matthew ostrzega, że stosowanie krótkiego czasu naświetlania w trybie poklatkowym lub trybie hyperlapse spowoduje zamrożenie ruchu i uzyskanie bardzo ostrego obrazu na każdej klatce, co przełoży się na niewyraźny i wibrujący ruch podczas odtwarzania klatek w formie filmu. „Zastosowanie dłuższego czasu naświetlania do rozmycia ruchomych elementów, takich jak przejeżdżające samochody czy przechodzący ludzie, daje naprawdę zachwycające efekty”.

Jak dobrać odpowiedni czas naświetlania? „Istnieje coś takiego, jak zasada odwrotności czasu naświetlania” – wyjaśnia Matthew. – „Zgodnie z nią czas naświetlania w przypadku klipów wideo powinien być odwrotnością dwukrotnej liczby klatek na sekundę. W przypadku nagrywania z prędkością 25 kl./s czas otwarcia migawki powinien wynosić 1/50 s. Zapewnia to najlepsze rozmycie ruchu i najpiękniejszy obraz kinematograficzny. Nadal stosuję się do tej wskazówki podczas nagrywania w zwolnionym tempie z większą liczbą klatek na sekundę. Na przykład używam czasu 1/200 s, nagrywając film z prędkością 100 kl./s”.

Matthew do pewnego punktu stosuje zasadę odwrotności czasu naświetlania nawet w przypadku sekwencji zdjęć z dużo mniejszą liczbą klatek na sekundę na potrzeby różnych filmów poklatkowych. „Jeśli między zdjęciami występuje odstęp wynoszący cztery sekundy, stosowany dość powszechne w przypadku chmur, każde zdjęcie będzie naświetlane przez dwie sekundy. Jeśli odstęp czasowy jest dłuższy, nawet rzędu kilka minut, nie warto przejmować się tą zasadą. Jednak zalecam robienie zdjęć z dłuższym czasem naświetlania i korzystanie ze statywu”.

Zastosowanie dłuższego czas naświetlania może wymagać użycia innych środków do kontroli ekspozycji. W takich przypadkach Matthew używa filtra ND, aby zmniejszyć ilość światła wpadającego do obiektywu. „Jeśli pracujemy w ciągu dnia, potrzebny jest naprawdę mocny filtr ND na obiektywie. Pozwala on uzyskać dobrą ekspozycję w przypadku dłuższego czasu naświetlania” – mówi.

Mając już do dyspozycji wszystkie narzędzia do rejestrowania upływu czasu i ruchu w nowy, kreatywny sposób, możesz nagrać film w zwolnionym tempie, filmu poklatkowy albo materiał poklatkowy techniką hyperlapse.


Autor: Marcus Hawkins


^{* Adobe, Adobe Premiere i After Effects są znakami towarowymi lub zastrzeżonymi znakami towarowymi firmy Adobe w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach.}