„AS FROZEN LAND BURNS” (ZAMARZNIĘTA ZIEMIA PŁONIE), NANNA HEITMANN

Na pierwszym planie widać płonący ciemny pień drzewa. Płomienie wspinają się po pniu drzewa stojącego samotnie na pierwszym planie, a tło stanowi tlący się grunt. Wydaje się, że ogień zatrzymał się w połowie pnia, odkrywając osmoloną korę, po czym inny owalny ognik rozpala się w środku pnia.

Jedyne płomienie na tym zdjęciu obejmują to drzewo. W tle widać skupiska wiecznie zielonych drzew, nietkniętych ogniem, a z ziemi unoszą się chmury dymu. Zdjęcie ma chłodne, niebieskawe odcienie, w związku z czym płomienie na środku kadru nie pasują do reszty. Zrobiłam to zdjęcie po zachodzie słońca, a głównym źródłem światła są dwa ogniki na drzewie.

Siła ognia staje się oczywista o zmierzchu: nieustępliwa, przebija się przez drzewa i pożera je od środka. Ukośna linia gruntu przesuwa się od lewej strony do tła po prawej. Jest to rów, który ma izolować i powstrzymywać pożar.

Zdjęcie pochodzi z mojej serii „As Frozen Land Burns” (Zamarznięta ziemia płonie). W 2021 roku przez kilka tygodni pracowałam nad reportażem poświęconym odmarzaniu wiecznej zmarzliny w Jakucji na rosyjskim Dalekim Wschodzie Doszło tam wtedy do niszczycielskich pożarów, poważnego zanieczyszczenia dymem i odmrożenia wiecznej zmarzliny.

Jakucja zajmuje obszar ponad trzech milionów kilometrów kwadratowych na dalekim północnym wschodzie kraju, a 40% tego regionu leży za kołem podbiegunowym północnym. Jest to jedno z najzimniejszych zamieszkałych miejsc na ziemi.

Zimą temperatura spada do –60°C, a latem rośnie do 40°C. Mieszkańcy znoszą najzimniejsze (nie licząc Antarktydy) zimy bez słowa skargi na swój los. Jednak w ostatnich latach temperatury latem w rosyjskiej Arktyce osiągają 38ºC, co powoduje ogromne pożary rozmrażające wieczną zmarzlinę.

Program Monitorowania i Oceny Arktyki donosi, że temperatura w Arktyce rośnie trzy razy szybciej niż średnia globalna. W Jakucji pożary są naturalnym elementem ekosystemu, jednak po łagodnej wiośnie nastąpiły wyjątkowe upały i susze, które doprowadziły do rekordowej liczby pożarów.

Według Greenpeace pożar strawił wtedy ponad 18,16 mln hektarów, co stanowi rekord od czasu rozpoczęcia monitorowania satelitarnego. Pożary były większe niż w Grecji, Turcji, Włoszech, USA i Kanadzie razem wzięte. Zdjęcia satelitarne NASA wykazały, że dym z pożarów przebył ponad 3000 km, docierając aż na biegun północny.

Strażacy powiedzieli Agence France-Presse, że brakowało im personelu i sprzętu do walki z pożarami. Wielu powołuje się na ustawę z 2015 r., która pozwala władzom na pozostawianie pożarów, jeśli potencjalne szkody nie uzasadniają kosztów walki z nimi.

Oprócz pożarów istnieją również wskazania, że wyższe średnie temperatury prowadzą do degradacji wiecznej zmarzliny – gleby i skał utrzymywanych razem przez lód i zawierających duże ilości węgla organicznego z zamrożonego materiału roślinnego.

W miarę topnienia wiecznej zmarzliny ten materiał gnije, uwalniając dwutlenek węgla i metan, który może być jeszcze groźniejszym gazem cieplarnianym. Ekolodzy obawiają się, że pożary rozmrożą jeszcze więcej syberyjskiej wiecznej zmarzliny i torfowisk, uwalniając więcej dwutlenku węgla z zamarzniętej tundry.

5 lipca podeszliśmy pod Kürelyakh, gdzie otrzymaliśmy doniesienia o poważnych pożarach zagrażających wiosce. Wioska jest położona na uboczu – na wiecznej zmarzlinie pośrodku gęstej tajgi.

Patrzyliśmy jak smugi gęstego dymu unosiły się z lasu, gdy konwój miejscowych ochotników jechał w kierunku pożaru na starych pojazdach terenowych i motocyklach.

Z tymi pożarami walczą głównie mieszkańcy Kürelyakh – gołymi rękami, łopatami i workami z wodą. Tajga jest dla nich wszystkim, więc muszą ją chronić.

Las służy im do pozyskiwania drewna, polowań oraz zbioru jagód i grzybów. Spędzają więc całe lato w tajdze, zwalczając pożary stapiające ich wieczną zmarzlinę.

Ten projekt zmienił moje wyobrażenie o walce z pożarami. W Jakucji nie są to dramatyczne sceny pokazujące jak strzeliste płomienie są gaszone wodą. Tutaj wszystko dzieje się głównie w nocy, kiedy, jak mówią mieszkańcy, „ogień śpi”. W ciemnościach nie ma palącego słońca, rośnie wilgotność, a strażacy mają największą szansę na przegonienie dymu, aby uzyskać wystarczającą widoczność do zlokalizowania i kontrolowania ognia.

Wtedy miejscowi kopią rowy zapobiegające rozprzestrzenianiu się pożaru. Jednak region jest położony tak daleko na północy, że dni są długie, a w noc przesilenia letniego słońce właściwie nie zachodzi.

Rok 2021 był trzecim rokiem z rzędu, w którym mieszkańcy północno-wschodniej Syberii musieli zmagać się z najgorszymi pożarami w historii – wielu z nich czuło bezradność, wściekłość i osamotnienie.

Kiedy myślimy o pożarach lasów, zazwyczaj pamiętamy o krajach śródziemnomorskich, USA lub Australii, ale wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że najzimniejsze miejsce na Ziemi również zmaga się z pożarami i ociepla się w alarmującym tempie.

Mam nadzieję, że to zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R z obiektywem Canon EF 35MM F/2 IS USM pomoże uświadomić wszystkim, co się tu dzieje. Z myślą o ludziach i wiecznej zmarzlinie.

Gazy cieplarniane, a nawet chorobotwórcze drobnoustroje, od milionów lat skrywają się w zamrożonej ziemi. Kiedy wieczna zmarzlina topi się, są one uwalniane do atmosfery. Musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby temu zapobiec.

Dla mnie osobiście ten obraz symbolizuje kruchość natury. Zmiany klimatyczne postępują skrycie – niczym pozornie niegroźne płomienie trawiące drzewo od wewnątrz.

Jednak obraz odzwierciedla również piękno przyrody i ognia jako naturalnego żywiołu, który może urzekać, ale też i niszczyć.

Byłam w Jakucji z dziennikarzem Antonem Trojanowskim, który przygotowywał artykuł dla New York Times.

Człowiek, który zgłosił się na ochotnika do walki z pożarami, powiedział nam, że każde zwycięstwo nad niszczącymi skutkami zmian klimatu jest tymczasowe.

„To nie jest cykl” – powiedział. „To początek końca świata. Ludzkość wymrze i nadejdzie era dinozaurów”.

Od nas wszystkich zależy, czy się myli.

Dowiedz się więcej o ambasadorce Canon Nannie Heitmann 